در ارزیابی طیف اوتیسم، مشاهده مستقیم رفتار فرد در لحظه حال، مانند آنچه در آزمون ADOS-2 انجام میشود، یک رکن اساسی است. اما این تنها نیمی از داستان است. برای درک کامل یک وضعیت عصب-رشدی مانند اوتیسم، باید به گذشته سفر کرد و داستان رشد فرد را از همان سالهای اولیه شنید. هیچکس بهتر از والدین یا مراقبان اصلی نمیتواند راوی این داستان باشد. ابزاری که این سفر عمیق و ساختاریافته به گذشته را ممکن میسازد، «مصاحبه تشخیصی اوتیسم-نسخه تجدیدنظر شده» یا ADI-R است.
ADI-R چیست؟ گوش سپردن به داستان رشد
مصاحبه تشخیصی اوتیسم (Autism Diagnostic Interview-Revised) یا ADI-R، یک مصاحبه ساختاریافته۱ و جامع با والدین یا مراقب اصلی فرد است. هدف این مصاحبه، جمعآوری اطلاعات دقیق درباره تاریخچه رشدی۲ فرد از بدو تولد تا کنون است، با تمرکز ویژه بر رفتارهایی که در سه حوزه اصلی اوتیسم (تعامل اجتماعی، ارتباط و علایق تکراری) قرار میگیرند. این ابزار به متخصص کمک میکند تا بفهمد آیا الگوهای رفتاری مشاهده شده در حال حاضر، ریشهای در سالهای اولیه رشد فرد دارند یا خیر، که این موضوع برای تشخیص دقیق اوتیسم حیاتی است.
سه حوزه کلیدی در مصاحبه ADI-R
ADI-R به طور سیستماتیک حدود ۹۳ سوال را پوشش میدهد که بر سه حوزه اصلی تمرکز دارند. متخصص در هر حوزه به دنبال مثالهای مشخص و عینی از رفتارها در دورههای مختلف سنی، به خصوص در سنین ۴ تا ۵ سالگی است.
کیفیت تعاملات اجتماعی متقابل
در این بخش، سوالات بر نحوه ارتباط کودک با دیگران متمرکز است. برای مثال:
- آیا کودک در بازیهای ساده متقابل مانند «دالی موشه» شرکت میکرد؟
- آیا برای نشان دادن علاقه به چیزی، به آن اشاره میکرد و همزمان به چهره والدین نگاه میکرد؟
- چگونه به همسالان خود نزدیک میشد؟ آیا در بازیهای گروهی شرکت میکرد؟
- آیا توانایی درک احساسات دیگران یا نشان دادن همدلی را داشت؟
رشد ارتباط کلامی و غیرکلامی
این حوزه به بررسی نحوه استفاده فرد از زبان و ارتباطات غیرکلامی میپردازد. سوالات شامل موارد زیر است:
- اولین کلمات و جملات کودک در چه سنی بیان شد؟ آیا در رشد گفتار تاخیری وجود داشت؟
- آیا کودک از زبان به شکل غیرمعمول استفاده میکرد (مثلاً تکرار طوطیوار جملات یا صحبت با لحنی خاص)؟
- آیا از ژستها، حالات چهره و تماس چشمی برای برقراری ارتباط استفاده میکرد؟
- آیا میتوانست یک مکالمه دوطرفه را شروع کند و ادامه دهد؟
الگوهای رفتاری و علایق محدود و تکراری
بخش سوم به بررسی رفتارهای کلیشهای، علایق خاص و مقاومت در برابر تغییر میپردازد:
- آیا کودک حرکات تکراری با دستها یا بدن خود داشت (مانند بال بال زدن)؟
- آیا علاقه شدیدی به اشیاء خاص (مانند چرخ ماشینها یا پنکهها) یا موضوعات محدود داشت؟
- آیا به روتینهای خاصی پایبند بود و در صورت تغییر آنها دچار آشفتگی میشد؟
- آیا واکنشهای حسی غیرمعمول (مثلاً حساسیت شدید به صداها یا علاقه به لمس بافتهای خاص) از خود نشان میداد؟
فرآیند مصاحبه: یک گفتگوی عمیق و نیازمند همدلی
مصاحبه ADI-R معمولاً بین ۲ تا ۳ ساعت طول میکشد. این یک گفتگوی طولانی و عمیق است که میتواند برای والدین از نظر عاطفی چالشبرانگیز باشد. به یاد آوردن نگرانیهای گذشته یا مقایسه رشد فرزندشان با دیگران ممکن است احساس گناه یا اندوه را برانگیزد. به همین دلیل، بسیار مهم است که این مصاحبه توسط یک متخصص باتجربه و همدل در یک فضای امن و بدون قضاوت انجام شود. متخصص باید به والدین اطمینان دهد که فراموش کردن برخی جزئیات طبیعی است و هدف، پیدا کردن الگوهای کلی است، نه آزمون حافظه آنها.
چرا ADI-R در کنار ADOS-2 اهمیت دارد؟
ADI-R و ADOS-2 دو بال یک پرنده در فرآیند تشخیص اوتیسم هستند. در حالی که ADOS-2 یک تصویر دقیق از "اینجا و اکنون" فرد ارائه میدهد، ADI-R یک فیلم از "گذشته تا به امروز" او میسازد. ترکیب این دو ابزار به متخصصان اجازه میدهد تا:
- یک تصویر جامع به دست آورند: آیا رفتارهای مشاهده شده در ADOS-2 یک الگوی پایدار از دوران کودکی هستند؟
- به تشخیص افتراقی۳ کمک کنند: آیا علائم میتوانند ناشی از شرایط دیگری مانند اختلال زبان، تروما یا مشکلات دلبستگی باشند؟ ADI-R به روشن شدن این موارد کمک میکند.
- تشخیص را معتبرتر سازند: استفاده همزمان از این دو ابزار استاندارد، اعتبار تشخیص را به میزان قابل توجهی افزایش میدهد و در بسیاری از مراکز تحقیقاتی و بالینی معتبر، یک الزام است.
علاوه بر این، اطلاعات به دست آمده از ADI-R میتواند به ابزارهای درجهبندی مانند CARS-2 یا SRS-2 زمینه و عمق بیشتری ببخشد.
جمعبندی
مصاحبه تشخیصی اوتیسم (ADI-R) یک ابزار حیاتی برای جمعآوری اطلاعات دقیق و استاندارد از تاریخچه رشدی فرد است. این مصاحبه از طریق یک گفتگوی عمیق و ساختاریافته با والدین، به متخصصان کمک میکند تا الگوهای رفتاری مرتبط با اوتیسم را در طول زمان ردیابی کنند. اگرچه این فرآیند میتواند از نظر عاطفی برای والدین سنگین باشد، اما اطلاعاتی که از آن به دست میآید برای رسیدن به یک تشخیص دقیق و افتراق اوتیسم از سایر شرایط، بسیار ارزشمند است. ADI-R در ترکیب با مشاهده مستقیم (ADOS-2) و سایر ابزارهای ارزیابی، یک پایه محکم برای درک نیازهای فرد و طراحی یک برنامه حمایتی مؤثر فراهم میکند.
دعوت به مشاوره و خودشناسی: وقتی داستان رشد فرزندتان نیاز به شنیده شدن دارد
به عنوان والدین، شما بهترین منبع اطلاعات درباره فرزندتان هستید، اما مرور خاطرات و نگرانیهای گذشته میتواند دشوار باشد. اگر در مورد مسیر رشد فرزند خود سوالاتی دارید و احساس میکنید نیاز به یک راهنمای متخصص برای مرتب کردن این داستان دارید، ما در کنار شما هستیم. یک ارزیابی جامع میتواند به شما کمک کند تا با نگاهی روشنتر به گذشته، حال و آینده، بهترین حمایت را برای فرزندتان فراهم کنید.
تماس با تسکین روان برای مشاوره ارزیابیمتخصصان ما آمادهاند تا در یک فضای امن و همدلانه به داستان شما گوش دهند و شما را در فرآیند ارزیابی راهنمایی کنند.
دعوت به تعامل: به یاد آوردن گذشته چه حسی داشت؟
برای بسیاری از والدین، مرور سالهای اولیه رشد فرزندشان تجربهای پر از احساسات متناقض است. اگر شما نیز چنین تجربهای داشتهاید و مایل به اشتراکگذاری آن هستید (البته با حفظ حریم خصوصی)، میتوانید در بخش نظرات دیدگاه خود را بنویسید. به اشتراک گذاشتن این مقاله با خانوادههایی که در ابتدای مسیر ارزیابی هستند، میتواند به آنها در درک بهتر این فرآیند کمک کند.
سوالات متداول
تفاوت مصاحبه ADI-R با یک گفتگوی عادی درباره رشد کودک چیست؟
ADI-R یک مصاحبه کاملاً ساختاریافته و استاندارد است. سوالات آن از پیش تعیین شدهاند و پاسخها بر اساس یک سیستم کدگذاری مشخص ارزیابی میشوند. این ساختار به متخصص کمک میکند تا اطلاعات تشخیصی دقیق و قابل مقایسهای را جمعآوری کند، در حالی که یک گفتگوی عادی فاقد این استانداردسازی است.
اگر والدین جزئیات دقیق سالهای اولیه کودک را به یاد نیاورند، آیا ADI-R بیفایده است؟
خیر. فراموش کردن برخی جزئیات کاملاً طبیعی است. متخصصان آموزشدیده برای اجرای ADI-R میدانند چگونه با پرسیدن سوالات راهنما به والدین در به یاد آوردن الگوهای کلی کمک کنند. تمرکز بر الگوهای رفتاری در طول زمان است، نه صرفاً یک خاطره خاص.
چرا مصاحبه ADI-R اینقدر طولانی است؟
مدت زمان طولانی (حدود ۲ تا ۳ ساعت) به این دلیل است که ADI-R به دنبال پوشش جامع تمام جنبههای کلیدی رشد از ابتدای تولد تا کنون است. این مصاحبه عمیق به دنبال جمعآوری مثالهای مشخص رفتاری در حوزههای ارتباط، تعامل اجتماعی و رفتارهای تکراری است که برای یک تشخیص دقیق ضروری است.
آیا ADI-R برای تشخیص اوتیسم در بزرگسالان هم کاربرد دارد؟
بله، اما به شرطی که یک فرد مطلع (معمولاً والدین یا یک خواهر و برادر بزرگتر) وجود داشته باشد که بتواند اطلاعات دقیقی از دوره کودکی فرد (به خصوص قبل از ۵ سالگی) ارائه دهد. بدون این اطلاعات، استفاده از ADI-R برای بزرگسالان بسیار محدود میشود.
واژهنامه
- مصاحبه ساختاریافته (Structured Interview): نوعی مصاحبه که در آن تمام سوالات از قبل طراحی شده و به ترتیب مشخصی از همه مصاحبهشوندگان پرسیده میشود. این روش به استانداردسازی و عینیت دادههای جمعآوری شده کمک میکند.
- تاریخچه رشدی (Developmental History): گزارشی جامع از مراحل رشد یک فرد از دوران جنینی و نوزادی تا کنون، شامل نقاط عطف حرکتی، زبانی، اجتماعی و شناختی، و همچنین هرگونه تاخیر یا الگوی غیرمعمول در این مسیر.
- تشخیص افتراقی (Differential Diagnosis): فرآیندی که در آن یک متخصص بین چند بیماری یا اختلال که علائم مشابهی دارند، تمایز قائل میشود تا به دقیقترین تشخیص ممکن برسد.
منابع
- Kim, S. H., & Lord, C. (2012). Combining information from multiple sources for the diagnosis of autism spectrum disorders for toddlers and young preschoolers. Journal of child psychology and psychiatry, 53(2), 143-151.
- Le Couteur, A., Lord, C., & Rutter, M. (2003). The Autism Diagnostic Interview-Revised (ADI-R). Western Psychological Services.
- Lord, C., Rutter, M., & Le Couteur, A. (1994). Autism Diagnostic Interview-Revised: A revised version of a diagnostic interview for caregivers of individuals with possible pervasive developmental disorders. Journal of autism and developmental disorders, 24(5), 659-685.
این مطلب جایگزین تشخیص یا درمان حرفهای نیست.
برای تصمیمهای پزشکی با متخصص مشورت کنید.
