تصور کنید عاشق آشپزی هستید. تمام آزمونهای رغبتسنجی به شما میگویند که باید سرآشپز شوید. با هیجان وارد یک رستوران بزرگ و مشهور میشوید، اما پس از چند ماه، با وجود اینکه کارتان را دوست دارید، احساس فرسودگی و نارضایتی عمیقی میکنید. مشکل کجاست؟ شاید مشکل در «علاقه» شما نباشد، بلکه در تضاد بین «ارزشهای» شما و محیط کارتان باشد. اینجاست که میفهمیم علاقه به تنهایی برای رضایت شغلی۳ کافی نیست و قطعه گمشده پازل، شناخت ارزشهای شغلی۱ است.
علاقه، موتور محرک؛ ارزشها، قطبنمای مسیر
آزمونهای رغبتسنجی مانند استرانگ یا SDS به ما میگویند «چه» فعالیتهایی را دوست داریم. آنها موتور محرک ما را شناسایی میکنند. اما ارزشهای شغلی به سوالات عمیقتری پاسخ میدهند: «چرا» و «چگونه» میخواهیم کار کنیم؟ ارزشها قطبنمای درونی ما هستند که جهتگیری مسیر حرفهایمان را تعیین میکنند.
رغبت شغلی ممکن است شما را به سمت مهندسی نرمافزار سوق دهد، چون از حل مسئله و کدنویسی لذت میبرید. اما ارزشهای شما مشخص میکند که آیا در یک استارتاپ پرریسک و خلاق شادتر خواهید بود یا در یک شرکت بزرگ با امنیت شغلی بالا و ساختار مشخص. نادیده گرفتن این قطبنما، حتی با قویترین موتور، میتواند شما را به مقصدی اشتباه برساند.
مقیاس ارزشهای شغلی (CVS) چیست و چه چیزی را میسنجد؟
مقیاس ارزشهای شغلی (Career Values Scale یا CVS) یک ابزار روانسنجی است که برای کمک به افراد در شناسایی و اولویتبندی ارزشهای کاریشان طراحی شده است. این ابزارها، برخلاف آزمونهای رغبت، مستقیماً از شما میپرسند که چه چیزی در یک شغل برایتان «اهمیت» دارد. مقیاس ارزشهای شغلی (CVS)۲ و ابزارهای مشابه معمولاً مجموعهای از ارزشهای کلیدی را ارزیابی میکنند، از جمله:
- استقلال و خودمختاری: چقدر برایتان مهم است که در کارتان آزادی عمل داشته باشید و خودتان تصمیم بگیرید؟
- امنیت شغلی: تا چه حد به ثبات، قابل پیشبینی بودن و امنیت بلندمدت در شغل خود نیاز دارید؟
- درآمد و پاداش مالی: کسب درآمد بالا و مزایای مالی چقدر در اولویت شما قرار دارد؟
- کمک به دیگران (نوعدوستی): آیا احساس میکنید کار شما باید تأثیر مثبتی بر زندگی دیگران یا جامعه داشته باشد؟
- خلاقیت و نوآوری: چقدر نیاز دارید که در کارتان ایدههای جدید خلق کنید و از روشهای غیرتکراری استفاده نمایید؟
- رشد و یادگیری: آیا یادگیری مهارتهای جدید و پیشرفت مداوم برایتان یک ارزش کلیدی است؟
- موقعیت و اعتبار اجتماعی: چقدر برایتان مهم است که شغل شما از نظر دیگران معتبر و دارای جایگاه اجتماعی بالا باشد؟
- تعادل کار و زندگی: تا چه حد به مرز مشخص بین زندگی کاری و شخصی و داشتن زمان کافی برای خانواده و تفریح اهمیت میدهید؟
سناریوی دو برنامهنویس: یک علاقه، دو سرنوشت متفاوت
برای درک بهتر این موضوع، دو فرد خیالی، سارا و علی را در نظر بگیرید. هر دو به برنامهنویسی علاقه دارند و در آن مهارت دارند. هر دو یک پیشنهاد کاری از یک شرکت بزرگ فناوری دریافت میکنند.
- سارا: بالاترین ارزشهای شغلی او «استقلال» و «خلاقیت» است. او دوست دارد روی پروژههای شخصی کار کند و از قوانین خشک شرکتی بیزار است. سارا این پیشنهاد را رد میکند و به عنوان یک توسعهدهنده فریلنسر شروع به کار میکند. با وجود درآمد نامنظم اولیه، او احساس رضایت و شکوفایی میکند.
- علی: مهمترین ارزشهای او «امنیت شغلی» و «کار تیمی» است. او از همکاری با یک تیم بزرگ و داشتن یک مسیر شغلی مشخص لذت میبرد. علی پیشنهاد شرکت را با خوشحالی میپذیرد و در آن محیط ساختاریافته به سرعت رشد میکند و احساس رضایت کامل دارد.
همانطور که میبینید، یک شغل واحد میتواند برای یک نفر ایدهآل و برای دیگری طاقتفرسا باشد. این تفاوت نه در علاقه، بلکه در ارزشهای آنها ریشه دارد.
چگونه ارزشهای شغلی پنهان خود را کشف کنیم؟
علاوه بر استفاده از ابزارهای رسمی مانند CVS، میتوانید با چند تمرین ساده، به ارزشهای درونی خود پی ببرید:
- به قلهها و درهها فکر کنید: به بهترین و بدترین تجربیات کاری خود فکر کنید. در آن لحظات اوج رضایت، کدام ارزش شما ارضا میشد؟ (مثلاً وقتی یک پروژه را به تنهایی مدیریت کردید، ارزش «استقلال» شما برآورده شده بود). در لحظات نارضایتی، کدام ارزش شما نادیده گرفته شده بود؟
- تصمیمات سخت را تحلیل کنید: به دوراهیهای شغلی گذشته خود فکر کنید. چرا یک پیشنهاد را به دیگری ترجیح دادید؟ پاسخ به این سوال معمولاً ارزشهای پنهان شما را آشکار میکند.
- زندگی ایدهآل خود را توصیف کنید: تصور کنید هیچ محدودیتی ندارید. یک روز کاری ایدهآل برای شما چگونه است؟ با چه کسانی کار میکنید؟ چه تأثیری میگذارید؟ توصیف شما سرشار از سرنخهایی درباره ارزشهایتان خواهد بود.
جمعبندی
انتخاب شغل تنها با تکیه بر علاقه، مانند ساختن خانهای زیبا بر روی یک پی سست است. شاید در ابتدا جذاب به نظر برسد، اما در درازمدت پایدار نخواهد بود. ارزشهای شغلی، آن پی و ستونهای محکمی هستند که رضایت حرفهای بلندمدت را تضمین میکنند. شناخت این ارزشها به شما قدرت میدهد تا انتخابهایی آگاهانهتر داشته باشید، پیشنهادهای کاری را بهتر ارزیابی کنید و مهمتر از همه، مسیری را بسازید که نه تنها از انجام آن لذت میبرید، بلکه عمیقاً با هویت و معنای زندگی شما همسو است.
دفعه بعد که احساس کردید در شغل خود سردرگم یا ناراضی هستید، به جای اینکه فقط از خود بپرسید «آیا به این کار علاقه دارم؟»، این سوال عمیقتر را مطرح کنید: «آیا این کار با مهمترین ارزشهای من همخوانی دارد؟» پاسخ به این سوال میتواند همه چیز را تغییر دهد.
دعوت به مشاوره و خودشناسی: وقتی شغلتان را دوست دارید اما از آن راضی نیستید
این احساس که به کارتان علاقه دارید اما عمیقاً احساس رضایت نمیکنید، بسیار رایج و گیجکننده است. این معمولاً نشانهای از عدم همسویی بین شغل و ارزشهای درونی شماست. صحبت با یک مشاور شغلی میتواند به شما کمک کند تا این ارزشهای پنهان را کشف کرده و بفهمید چگونه میتوانید تغییراتی کوچک یا بزرگ در مسیر حرفهای خود ایجاد کنید تا به رضایت واقعی دست یابید.
تماس با تسکین روان برای مشاوره در زمینه ارزشهای شغلیبرای درک عمیقتر خود و ساختن یک مسیر شغلی معنادار، متخصصان ما آماده راهنمایی شما هستند.
دعوت به تعامل: کدام ارزش شغلی برای شما حیاتی است؟
اگر مجبور بودید فقط یک ارزش شغلی را انتخاب کنید که تحت هیچ شرایطی حاضر به نادیده گرفتن آن نیستید، آن ارزش کدام بود؟ «امنیت»، «استقلال»، «کمک به دیگران» یا چیز دیگری؟ تجربیات و دیدگاههای خود را در بخش نظرات با ما و دیگران به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
ارزش شغلی چیست و چه تفاوتی با رغبت شغلی دارد؟
رغبت شغلی به «چه» فعالیتهایی علاقه دارید (مثلاً برنامهنویسی یا آموزش) اشاره دارد، اما ارزش شغلی به «چرا» و «چگونه»ی آن کار مربوط است (مثلاً آیا به دنبال امنیت هستید یا استقلال؟). ارزشها، معیارهای درونی شما برای رضایت هستند.
آیا ارزشهای شغلی در طول زمان تغییر میکنند؟
بله، ارزشهای شغلی میتوانند با تغییر مراحل زندگی، تجربهها و اولویتها تغییر کنند. مثلاً ممکن است در ابتدای مسیر شغلی، «رشد و یادگیری» بالاترین ارزش باشد، اما چند سال بعد، «تعادل کار و زندگی» اهمیت بیشتری پیدا کند.
مقیاس ارزشهای شغلی (CVS) دقیقاً چگونه به من کمک میکند؟
مقیاس CVS با ارائه یک چارچوب ساختاریافته، به شما کمک میکند تا ارزشهای پنهان خود را شناسایی کرده و آنها را اولویتبندی کنید. این شفافیت به شما در تصمیمگیریهای شغلی، ارزیابی پیشنهادات کاری و درک ریشه عدم رضایت شغلی کمک شایانی میکند.
واژهنامه
- ارزشهای شغلی (Career Values): اصول و باورهای بنیادینی که انتخابهای شغلی فرد را هدایت کرده و میزان رضایت او را تعیین میکنند. این ارزشها معیارهای شخصی برای معنادار بودن کار هستند.
- مقیاس ارزشهای شغلی (CVS - Career Values Scale): یک ابزار روانسنجی طراحیشده برای اندازهگیری و رتبهبندی اهمیت ارزشهای مختلف شغلی (مانند استقلال، امنیت، درآمد) برای یک فرد.
- رضایت شغلی (Job Satisfaction): حالت عاطفی مثبتی که از ارزیابی شغل یا تجربیات شغلی فرد ناشی میشود و به شدت تحت تأثیر همسویی شغل با ارزشهای شخصی او قرار دارد.
منابع
- Niles, S. G., & Bowlsbey, J. H. (2022). Career development interventions (6th ed.). Pearson.
- Brown, D., & Crace, R. K. (1996). Values in life role choices and outcomes: A conceptual model. The Career Development Quarterly, 44(3), 211–223.
- Super, D. E. (1970). Work Values Inventory. Houghton Mifflin.
این مطلب جایگزین تشخیص یا درمان حرفهای نیست.
برای تصمیمهای پزشکی با متخصص مشورت کنید.
